بيماران و معلولين جسمي حركتي افرادي هستند كه به علل مادرزادي و يا در اثر صدمات و بيماريهاي مغز و اعصاب، ارتوپدي و رماتولوژي دچار كاهش دائمي يا موقتي توانائيهاي جسمي شدهاند و قادر به ادامة زندگي بهطور مستقل نميباشند.
اهداف كاردرماني در اين بيماران: جلوگيري از پيشرفت بيماري و معلوليت و بازگرداندن توانائيهاي از دست رفته تا حد امكان جهت بازگشت بيمار به زندگي اجتماعي است.
در درمان بيماران با اختلالات جسمي سه رويكرد درماني وجود دارد تا در نهايت بيمار به حداكثر عملكرد مستقل در زندگي دست يابد:
الف: Biomechanical approaches
ب: Sensorimotor approaches
ج: Rehabilitative approaches
الف: رويكرد بيومكانيكال: در درمان بيماراني كه مشكلاتي در زمينة دامنة حركتي (Rom)،قدرت و تحمل فيزيكي داشته اما سيستم عصبي مركزي (CNS) سالمي دارند بكار ميرود. بهعنوان مثال در درمان بيماريهاي آرتريت روماتوئيد ـ آرتروز ـ شكستگيها، ضايعات دست سوختگي ضايعات اعصاب محيطي ـ سندرم گلين‌باره ـ ضايعات نخاعي ـ دستيروفي عضلاني.
ب: رويكرد حسي، حركتي: اين رويكرد در درمان بيماران با اختلالات حسي ـ حركتي، دركي و شناختي استفاده ميشود البته درصورتيكه اين اختلالات مربوط به مغز باشد. (بيماراني كه با اختلالات سيستم عصبي مركزيCNS متولد شدهاند و يا دراثر بيماري و يا ضربه به CNS دچار معلوليت شدهاند.)
مثال: سكتة مغزي ـ فلج مغزي ـ ضربه مغزي و ….
ج: واژه «Rehabilitation» : به معني بازگشت به توانائيهاست. بازگشت به حداكثر توانائيهاي فيزيكي، ذهني، اجتماعي، حرفهاي و اقتصادي است كه براي فرد امكان دارد. در اينصورت فرد قادر به كار كردن و زندگي با توانائيهاي باقيماندهاش ميشود. بنابراين هدف برنامه درماني روي توانائيها تأكيد دارد تا ناتوانائيها.
درمان:
الف: ارزيابي: كاردرمانگر براساس تاريخچه مشاهدات عيني و محدوديتهاي عملكردي كه در بيمار ديدهميشود ارزيابي ميكند تا هدف و برنامة درماني تنظيم شود.
ب: آموزش: كاردرمانگر با آموزش در مورد بيماري و پيش آگهي بيماري به بيمار، در مراقبت از خود، درمان علائم بيمار (چه در منزل و چه در محل كار) به كاهش احتمالي عود مجدد علائم و داشتن يك زندگي مستقل كمك ميكند.
ج: مداليتههاي درماني: (روشهاي درماني كه احتياج به حضور مداوم درمانگر ندارند) شامل موارد زير ميباشد:
1ـ پارافين: معالجه با موم گرم براي حرارت دادن بافت تحريك شده، تسكين درد و خشكي مفاصل و افزايش انعطافپذيري مفاصل دست.
2ـ كيسههاي گرم (Hot pack): جهت آرامسازي عضلات و كاهش درد به وسيله گرم كردن بافتهاي سطحي
3ـ كيسههاي سرد (cold pack): براي كاهش التهاب، كنترل التهابهاي عودكننده و كاهش درد .
4ـ تحريكهاي الكتريكي: ايمپالسهاي الكتريكي مطمئن براي تحريك انقباضات عضلاني ـ كاهش آماس ـ كاهش ناحيه سفتي عضلاني و برطرف كردن درد ميباشد.
د: Procedures : (شيوههاي درماني كه توجه و پيگيري شخص درمانگر را ميطلبد) عبارتنداز :
1ـ فعاليتهاي عملكردي: حركات و وظايف مربوط به فعاليتهاي روزمرة زندگي در محل كار و خانه بهمنظور افزايش دادن دامنة حركتي، قدرت، تحمل، راحتي و توانائيهاي عملكردي
2ـ تمرين درماني: تمرينات وضعيتي و تمرينات اندام فوقاني بهمنظور افزايش دامنة حركتي و انعطافپذيري، قدرت و تحمل عضلهها ، تمرينات وزنه در منزل با يك برنامه اصولي و منظم.
3ـ بازآموزي عصبي ـ عضلاني: بهبود بخشيدن عملكرد عصبي ـ عضلاني با استفاده از اصول فيزيولوژي عصب و عضله ـ پيشرفت هماهنگي عضله توسط انواع خاص تمرينات و حركات عملكردي
4ـ ماساژ: تكنيكهاي ماساژ با دست، براي كشش و تحتتأثير قرار دادن بافت نرم بهمنظور افزايش گردش خون و كاهش درد.
5ـ موبيليزاسيون (mobilization) بافت نرم و مفاصل: تكنيكهاي حركتي و كششي بسيار ويژه براي بافتهاي نرم و مفاصل بهمنظور افزايش طول عضله و دامنة حركتي مفاصل.
6ـ اسپلينت: ساخت اسپلينتهاي مختلف براي قرار دادن عضله در حال استراحت و افزايش دامنة حركتي مفصل.
هـ: ديگر سرويسهاي كه در كاردرماني داده ميشود:
1ـ دادن برنامههاي هدفمند منطبق با فرهنگ بيمار براي پيشرفت توانائيهاي فرد بهمنظور انجام دادن فعاليتهاي روزمرة زندگي (A.D.C)
2ـ ارزيابي همهجانبه و گسترده از محيط خانه و محل كار و توصيههاي لازم براي ايجاد تطابق.
3ـ ارزيابي و درمان براي انجام فعاليتهاي كاري.
4ـ توصيه و آموزش در استفاده از تجهيزات تطابقي براي جايگزين كردن توانائيهاي از دسترفته.
5ـ راهنمايي اعضاء خانواده و همراهان با ارائه روشهاي مؤثر و ايمن براي مراقبت فرد.